Điểm chung ở những vụ việc này là các hành vi phạm pháp của các ông chủ và lãnh đạo trong những việc như dùng tín dụng của ngân hàng để “nuôi” doanh nghiệp sân sau hay cánh hẩu của mình, biến ngân hàng mà mình chỉ có một phần sở hữu thành cái máy ATM tha hồ mà rút để chi tiêu cá nhân, để thôn tính các ngân hàng và doanh nghiệp khác, để tranh giành vị trí cổ đông chi phối nhằm trục lợi cho bản thân, gia đình và phe phái của mình...
Một trong những vụ lùm xùm mới nhất liên quan đến ông Trầm Bê và ngân hàng Sacombank. Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã chấp nhận về nguyên tắc để ngân hàng này sáp nhập với Southern Bank (PNB). Nhưng đáng chú ý là NHNN chỉ phê chuẩn vụ sáp nhập này sau khi ông Bê, với tư cách là Phó chủ tịch HĐQT Sacombank, tự nguyện cam kết ủy quyền không hủy ngang, vô thời hạn cho NHNN hoặc tổ chức, cá nhân do NHNN chỉ định thực hiện đầy đủ các quyền của cổ đông sau khi nhận sáp nhập PNB đối với toàn bộ cổ phần tại Sacombank, PNB và ngân hàng sau sáp nhập thuộc quyền sở hữu của ông Bê và các bên liên quan. Bằng việc ủy quyền này, ông Bê đã chính thức từ bỏ quyền và khả năng tham gia vào quản trị, điều hành ngân hàng sau sáp nhập.
Thông thường, xét về mặt quyền lợi, khi một cổ đông nào đó vì một hoàn cảnh bắt buộc nào đó phải ủy quyền việc thực hiện quyền cổ đông của mình thì người được chọn ủy quyền thường là người thân hoặc trong phe nhóm của mình. Hành động ủy quyền của ông Bê cho một bên thứ ba là “người dưng”, hoàn toàn không liên quan gì đến mình, đặc biệt đó lại là cơ quan đại diện cho nhà nước - NHNN, quả thật là một sự kiện hi hữu, chưa từng có tiền lệ ở Việt Nam.
Tuy vậy, sự việc này không hoàn toàn khó hiểu nếu để ý thêm rằng ông Bê cũng cam kết trong quá trình thực hiện đề án tái cơ cấu và xử lý nợ xấu của ngân hàng sau sáp nhập, nếu giá trị tài sản đảm bảo cho các nghĩa vụ nợ của ông và những người có liên quan không đủ sẽ bổ sung thêm các tài sản khác thuộc sở hữu của ông Bê.
Những điều trên cho thấy, việc ủy quyền của ông Bê không hẳn là tự dưng. Lưu ý đến cụm từ “cho các nghĩa vụ nợ” trong đoạn trên. Tại sao nghĩa vụ nợ của cá nhân và gia đình ông Bê lại bị nêu ra, và nó có gì liên quan ở đây? Cứ theo lẽ thường, nợ cá nhân và gia đình ông Bê thì do ông và gia đình ông Bê phải trả và/hoặc chịu trách nhiệm với các chủ nợ, chứ chẳng hề liên quan gì đến Sacombank, PNB, hay NHNN, và cũng không thể là lý do để ông phải (tự nguyện) từ bỏ quyền cổ đông ở các ngân hàng thương mại này.
Trong trường hợp này, nếu ở địa vị ông Bê thì một người khác rất có thể đã dùng một thủ thuật, một hành vi lắt léo nào đó để huy động vốn (vay nợ) dựa trên những tài sản thế chấp hoặc là ảo, “tay không bắt giặc”, hoặc là theo kiểu “lấy mỡ nó rán nó”. Vốn này sau đó được dùng để thâu tóm cổ phần các ngân hàng liên quan để giành vị trí chi phối, và tiến thêm một bước nữa, thâu tóm cả những ngân hàng đó, biến chúng gần như thành ngân hàng riêng của nhà mình.
Nhưng dù là bằng vốn “ảo”, hay bằng những mánh lới cả “lách” luật lẫn phi pháp, và mạng lưới sở hữu chéo chằng chịt, tinh vi như trên thì những phần trăm sở hữu (mang tính chi phối) lại, đáng tiếc, là thật trên giấy tờ chứng nhận, trước pháp luật, không thể bằng một mệnh lệnh hành chính nào đó tuyên bố vô giá trị, khi các hành vi và mánh lới này bị phát giác và vạch trần.
Trong bối cảnh đang nhùng nhằng chuyện tái cơ cấu với sáp nhập ngân hàng và không muốn “rút dây động rừng”, hoặc hành vi của những người trong cuộc chưa đến mức độ phải xử lý hình sự, việc NHNN loại bỏ hoặc cách ly những đương sự này ra khỏi tiến trình tái cơ cấu như trên là hình thức “sờ gáy” các đương sự một cách rất êm thấm, kín kẽ, hiệu quả và hợp pháp. Cách này cũng là một bước đi có tính ngăn chặn, không để dẫn đến hậu quả lớn hơn sau này. Nếu cứ để cho các ngân hàng sáp nhập với nhau và một số cá nhân có cổ phần chi phối tiếp tục lũng đoạn ngân hàng mới sau sáp nhập ở quy mô và phạm vi ảnh hưởng lớn hơn, rốt cuộc một ngày nào đó NHNN lại phải mua lại ngân hàng này với giá 0 đồng một cách cực chẳng đã.
Việc đương sự (phải) cam kết bổ sung cho đủ giá trị tài sản cam kết cho các nghĩa vụ nợ của mình và gia đình cũng cho thấy NHNN không chỉ loại bỏ, cách ly sự dính líu của đương sự vào các ngân hàng thương mại mà còn bắt đương sự phải chịu trách nhiệm về hậu quả của, và trả giá đầy đủ cho, những hành vi và mánh lới của mình. Đây lại là một sự việc hi hữu khác nữa ở Việt Nam.
